Özet
Filibe'deki Ermeni komitesının, Paris'de Jöntürklerle ittifak anlaşması yaptığı, İskenderiye'deki Ermenilerle haberleştiği ve diğer faaliyetlerine dair gelen yazıların Zabtiye Nezareti'ne gönderildiği.
Bâb-ı Âlî
Dâ’ire-i Sadâret-i Uzmâ
Vilâyât-ı Mümtâze ve Muhtâre Kalemi
Bulgaristan Komiserliği İkinci Kitâbetinden Vârid Olan Tahrîrâtın Sûretidir.
7 Nisan sene [1]324 târîh ve 92/14 numaralı arîza-i bende-gâneme zeyldir. Filibe'de icrâ-yı fa‘âliyyet eden Ermeni komitesi hakkında alınabilen ma‘lûmât ber-vech-i âtî arzolunur. Ermeni komiteleriyle Jön Türkler arasında Paris'de akdettikleri bir kongrede verdikleri karâr mûcebince i’tilâf-nâme hâsıl olduğundan bunun üzerine Ermeni komitesi teşkîlâtında da bir tahavvül-i mühim vukû‘ bulmuşdur. Tahavvül-i vâki‘ şekâvete hazırlanmakla berâber ilk hatve-i şekâvetin Jön Türkler tarafından zuhûruna â’iddir. Binâ’en-aleyh Filibe Ermeni Komitesi de Avrupa'da bulunan Filibe'de münteşir Razmik Gazetesi'nin Sâhib ve Nâşiri Zartaryan'ın tertîbi vechile teşkîl olunmuşdur. Bu sûretle müretteb komite Doktor Ormanyan ve Avukat Dikran İsmiyan ve Yervant Atamyan ve Aram Bogosyan ve Rupen Astarcıyan ve Manuk Hendelyan ve Kirkor Davidyan ve sâ’ireden mürekkebdir. Bunların maksad-ı zâhirîleri gûyâ Anadolu'da fukarâ kalan Ermenilere cem‘-i i‘ânâta ma‘tûf ise de hakîkatde bu hazelenin Mısır'daki diger hazele ile muhâbere ettikleri ve bunlar ma‘rifetiyle Mısır'da bulunan Jön Türkler ile tevhîd-i mesâ‘î ve fesâda çalışdıkları ba‘zı ahvâlden istinbât olunmakdadır. İskenderiye'den bu komiteye irsâl edilirken postahânece elde edilib sûret-i mütercemesi komiserlikden gönderilmiş olan bir kıt‘a mektûb mündericâtı da bu iştirâki ve Balkan Komitesi ünvânını alan Filibe Ermeni Komitesince Mısır'a gönderilmek ve oradan Memâlik-i Şâhâne'ye idhâl kılınmak üzre lisân ve ahvâl-i mahalliyyeye ve komitelerin icrâ’ât-ı sâbıkasına ve muhîtini iğfâle ve sık sık tebdîl-i mekâna ve silâh isti‘mâline kâdir adamlar taharrîsi ve Garb İdâresi denilen ve zann-ı gâlibe göre Paris'deki Jön Türkler'in mü’essesesi bulunan bir idâreye lede'l-iş‘âr bunların ba‘dehû İskenderiye'ye i‘zâmları tavsiye edilmekde bulunmasına göre bir fesâd-ı mühimmin ihzârına buralarca mu‘âvenet olunduğu ve fesâd-ı mezkûrun Memâlik-i Şâhâne'ye ve bi'l-hâssa Der-sa‘âdet'e Mısır'dan nakledileceği istidlâl olunmuş ve komiserliğede o dâ’irede cevâb yazılmışdı. Filibe'de Belediye câddesinde Düğmeci Atanas'ın hânesi yanındaki mağazalar büyük şeyler ve içlerinde i‘mâlât-ı fesâdiyyede bulunacak vüs‘atde olmadıklarından mezkûr mağazalardan birinin ahîren komite işleriyle mütevaggıl Çoro Kovaçef nâmında bir Bulgar tarafından kiralanarak bir komisyon idâresine tahvîl edilmesi Çoro Kovaçef'in mâ-sebak-ı hâli hasebiyle te’vîle uğradığı kaviyyen me’mûldür. Çoro Kovaçef Bulgar komitelerinin Tarfuf tarafdârânından ve bi'z-zât maktûl Tarfûf'un odasından olduğu için Tarfuf'un devr-i ikbâlinde bu müfsid komiteler mahâfilinde hayli nüfûz kazanmış ve isrâf-ı ma‘lûmiyle berâber i‘âne nâmıyla şundan bundan dolandırdığı paralarla senelerle yaşamışdır. Şu sû’-i hâli hasebiyle el-ân nüfûz-ı sâbıkını zâyi‘ etmiş ve alınan ma‘lûmâta nazaran Ermeni komitelerinden tard edilen ve öteden beri fesâd ile tevaggul etmeleri ile başka sûretle te’mîn-i ma‘îşet hasâ’isinden bî-nasîb bulunan ma‘hûd Silviyorici ve refîki Andon Kuş ve ba‘zı hem-pâları ve geçenlerde Filibe'de katledilen Agob Çerçiyan'ın kâtili olmakla berâber fi‘l-i katlin maktûlün Hükûmet-i Seniyye'ye hizmet etmesinden ileri geldiği mütevâtir bulunmasıyla tahliye kılınan Manastırlı bir genç Bulgar ile ülfet ve ünsiyyet etmekde ve zan ve tahmîne göre bunlar ma‘rifetiyle şuradan buradan para kurtarmakda ve gûyâ Hükûmet-i Seniyye aleyhine çalışmaktadır. Binâ’en-aleyh istihbâr olunan mahalde dinamit yapıldığının aslı olamayarak Çoro Kovaçef'in idâre-hânesine girib çıkan hastaların da hüviyyet-i ma‘lûmeleri hasebiyle bu yolda te’vîle uğramış olduğu der-kârdır. Ol bâbda
Fî 15 Nisan sene [1]324
http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder