İslam yazı türleri / Jülide Kaya
Yazı türleri, temel yazı türleri ve bunlardan türeyen yazı türleri olmak üzere ikiye ayrılır. Temel yazı türleri Ma`kılli ve Kûfi`dir. Bunlardan türeyen çeşitler ise Ahkam-ı Sitte dediğimiz; Muhakkak, Reyhani, Sülüs, Nesih, Tevki ve Rikaa`dır.
I) TEMEL YAZI TÜRLERİ:
a) MA`KILLÎ YAZI: Ma`kılli`nin kelime manası kale gibi sığınılacak yer veya sarp yerdir. Ma`kılli yazıda harflerin hepsi düz, köşeli, hendesi ve donuktur. Yazıda sertlik ve kat`ilik vardır. Sarp, kübik bir yazı çeşididir. Gözlü ve başlı harfler kare şeklinde resmedilir. Tümü olmasa da çoğu harf dört hareketle yapılır. Bu yazı İslam`dan önce tarihi binalarda, anıtlarda kullanılmıştır. İslam`dan sonda da yine aynı şekilde abide yazısı olarak kullanılmıştır.
b) : Bu yazıya Ümmü`l Hutût yani yazıların anası denmesinin sebebi Ahkam-ı Sitte dediğimiz diğer yazı çeşitlerinin kendisinden doğmuş olmasıdır. Kûfi yazı diğer yazı çeşitlerinin temelini oluşturmuş, ayrıca gelişmiş ve kemale ermiş biçimiyle günümüze kadar da gelmiştir.
Bu yazı da Ma`kılli`den farklı olarak belli bir ölçü ve nizamda yuvarlaklıkların yazıya karıştırılmış olmasıdır. Bu sebepten gözlü ve başlı harflerin hareketi Ma`kılli`de dört iken Kûfi`de üçtür ve köşeli değil yuvarlağımsı bir şekildedir. Bu iki yazı arasındaki fark da işte bu düzlük ve yuvarlaklık özelliğinden kaynaklanmaktadır.
Daha öncede belirttiğimiz gibi bu yazı Kufe şehrinde yazılıp geliştirilmiş adını da oradan almıştır. IV. halife Hz. Ali`nin teşvikleri önemlidir ve kendisine ait olan Kûfi`ler, estetik açıdan güzel birer örnektir. İlk yıllarda Kur`an yazımında kullanılan Kûfi yazı sonraları İslam`ın yayıldığı dönemlerde resmi olan-olmayan tüm yazışmalarda, anıtlarda zevk ve güzellikle zenginleştirilerek üretilmiş ve çeşitli karakterlerde yazılmış ve kullanılmıştır. Kûfi yazı Yazma Kûfi ve Yapma Kûfi olarak iki sınıfa ayrılır. Hat sanatının aslını oluşturan Kûfi Yazma Kûfi`dir. El ve kalemle yazılır. Yazı kalınlaştıkça Celî KÛfi, inceldikçe İnce Kûfi adını alır. Yapma Kûfi`de ise el ve kalemle yazma yoktur. Çizme ve resmetme söz konusudur. İnceleri, kalınları ve celileri mevcuttur. Abidelerde ve Camii süslemelerinde kullanılır. Osmanlı Türkleri Kûfi`ye pek iltifat etmemişlerdir. Ama yine de Örnekleri mevcuttur. Örnek olarak Bursa Yeşil Cami kapısındaki Kufiler, İstanbul Fatih Camii avlu penceresi ve Çinili Köşk eyvanındakiler verilebilir. Yine Beşiktaş Vapur İskelesi üstündeki "Beşiktaş" yazısı da Kûfiye başka bir örnektir.
19 Mart 2007
http://www.fikritakip.com/news.asp?pg=1&yazi=47
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder